Ai đã từng đến với non nước miền Trung, đều dừng bước trước một làng đá mỹ nghệ với những tác phẩm tuyệt vời đầy tinh xảo.Những bức tượng trau chuốt, những món quà nhỏ nhắn, các con vật sinh động… thuộc những mô típ truyền thống và hiện đại đã theo chân khách du lịch đi khắp bốn phương trời. Làng nghề khắc đá tinh xảo ấy, chính là làng đá mỹ nghệ Non Nước thuộc phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn, TP Đà Nẵng.
Tinh hoa làng đá mỹ nghệ non nước
Theo một số nghệ nhân lớn tuổi trong làng thì làng nghề đã có truyền thống 300-400 tuổi. Một vài tấm bia hiện tại ở những ngôi chùa cổ trên đất Quảng Nam đã khẳng định điều đó. Hiện nay, ngay tại thắng cảnh Ngũ Hành Sơn nổi tiếng vẫn còn nhà thờ Thạch Nghệ tổ sư.
Hàng năm, vào ngày mùng 6 tháng Giêng (Âm lịch), các hoạt động giỗ tổ làng nghề diễn ra khá quy mô tại làng này. Tương truyền, thời các vua nhà Nguyễn, một số thợ đá ở đây đã bị triệu tập về Huế để xây lăng tẩm theo chế độ công tượng. Sản phẩm đá mỹ nghệ của làng Quán Khoái, gồm tượng cổ Chămpa, tượng vũ nữ, bộ ấm chén trà... đã được đưa sang triển lãm ở Hội chợ thuộc địa tại thành phố Mác-xây (Pháp) năm 1922.
Tác phẩm nghệ thuật bằng đá nơi đây đã có mặt ở nhiều nước Âu, Mỹ. Để làm nên những sản phẩm mỹ nghệ khá phong phú và đa dạng bằng đá cẩm thạch như: Tượng Phật, tượng thánh, tượng người, tượng muông thú, vòng đá đeo tay..., người thợ thủ công phải trải qua nhiều công đoạn chạm trổ công phu, tỉ mỉ. Nguyên liệu để làm nên các sản phẩm này là đá cẩm thạch, trước đây được khai thác ở núi Ngũ Hành Sơn.
Đá núi Ngũ Hành Sơn có nhiều vân ngũ sắc, mang vẻ đẹp cao sang, là mặt hàng được ưa chuộng trong xây dựng và kiến trúc. Nhưng hiện nay, do nhu cầu thị hiếu thẩm mỹ ngày càng cao, các cơ sở điêu khắc đá phải nhập khẩu nhiều loại đá có chất lượng cao của nhiều nước như Ấn Độ, Mi-an-ma, các nước Trung Đông về để chế tác theo yêu cầu của khách hàng.
Đến với làng đá, du khách không khỏi thán phục trước các tác phẩm nghệ thuật được chế tác từ đá, mỗi tác phẩm đều thể hiện nét tài hoa, điêu luyện và tinh tế của các nghệ nhân. Tác phẩm thường có đủ loại hình thù của vạn vật, đặc sắc nhất là tượng các vị phật, vị thánh, chúa, thần vệ nữ, các con vật như kỳ lân, rồng, sư tử và các đồ lưu niệm, trang sức bằng đá...
Hiện nay, làng đá mỹ nghệ Non Nước có khoảng hơn 300 cơ sở sản xuất với hàng nghìn nhân công làm việc bận rộn suốt ngày đêm. Các cơ sở này nằm sát ngay danh thắng Ngũ Hành Sơn, rất thuận tiện cho việc trưng bày, mua bán sản phẩm, góp phần quảng bá văn hóa, du lịch miền đất Quảng đến với công chúng và bạn bè quốc tế.